Kanzashi – Nghệ Thuật Trên Những Chiếc Trâm Cài Tóc Nhật Bản

Cùng khám phá nét truyền thống độc đáo trong văn hóa phụ kiện Đồ người Nhật qua chiếc trâm cài tóc Kanzashi duyên dáng nhé!

Kanzashi (簪) là trâm cài tóc truyền thống Nhật Bản, dùng cài lên mái tóc của người phụ nữ, vừa có tác dụng cố định các búi tóc để tạo kiểu lại vừa làm duyên, tạo nên diện mạo vô cùng thu hút cho người cài chúng.

Trong suốt thời gian dài, chỉ có Maiko (舞子) (những thiếu nữ đang trong thời kỳ luyện tập để trở thành Geisha) và Geisha (藝者) dùng trâm cài tóc. Sau đó, những người phụ nữ khác nhận ra vẻ đẹp của trâm và bắt đầu dùng Kanzashi. Ngày nay, trâm cài tóc Kanzashi là một phụ kiện không thể thiếu khi bạn diện những y phục truyền thống Nhật Bản như Kimono, Yukata,… trong những dịp lễ truyền thống cũng như các ngày trọng đại, với hàng triệu hình dáng và màu sắc khác nhau, mỗi cái lại mang một vẻ đẹp riêng.

Có nguồn gốc từ thời Jōmon (縄文時代, “Jōmon-jidai”) - thế kỷ thứ 10 trước Công nguyên, trong thời cổ đại người ta tin rằng có một nguồn lực huyền bí trong cây gậy nhỏ đó mà người ta nghĩ rằng là một vật may mắn, có sức mạnh bảo vệ người phụ nữ trước ma quỷ và những sự cám dỗ không chính đáng khi cắm cây trâm cài lên tóc.

Trong thời Heian (平安時代, “Heian-jidai”) (từ 794 đến 1192) khi phụ nữ bắt đầu để những kiểu tóc búi cao truyền thống thay vì kiểu Taregami (垂髪) - kiểu tóc dài và thẳng vốn được ưa chuộng vào thời điểm đó. Đến thời kỳ Edo (江戸時代, “ Edo-jidai”) (từ 1603 đến 1868), Kanzashi lan rộng và trở thành một làn sóng thời trang được ưa chuộng trên toàn quốc. Các nghệ nhân bắt đầu sản xuất các sản phẩm tinh xảo hơn, bao gồm một số trang phục trang trí trên tóc có thể được sử dụng như vũ khí phòng thủ.

• Tama Kanzashi (玉簪): Được hiểu là chiếc trâm cài Kanzashi gồm phần thân (có thể là một thân hoặc hai thân), đính kèm là những hạt ngọc tròn (玉, “Tama”), nhỏ và sắc màu. Là kiểu dáng đơn giản và thịnh hành nhất trong thời Edo và Meiji, được sử dụng chủ yếu để cài tóc cho cô dâu, tóc búi hình bầu dục hoặc dành cho phụ nữ đã kết hôn.
• Kanoko Dome (かのこ留め): Kanoko nghĩa là màu nâu vàng, Dome nghĩa là cái kẹp. Được hiểu là cái trâm màu nâu vàng, với hình dáng của những chiếc quạt cầm tay, được sáng tạo trên nhiều chất liệu và hình dáng, kích thước khác nhau. Phổ biến nhất là trâm gồm hai chân, với những chiếc quạt được gắn ở phần đầu, đính kèm với hạt ngọc trai và thường được làm bằng chất liệu sơn mài và có tông màu trầm. Loại trâm này thường được dành cho các bà, các mẹ vì nó thường được sử dụng trong những dịp lễ trang trọng.
• Kushi Kanzashi (櫛簪): Được hiểu là chiếc trâm Kanzashi có hình dạng giống như những chiếc lược chải tóc (櫛, “Kushi”) dành cho các thiếu nữ ngày xưa, Kushi Kanzashi thời xưa chủ yếu được làm bằng mai rùa hoặc gỗ với những hoa văn và họa tiết trang trí thành hình vòng cung của chiếc trâm. Ngày nay, Kushi Kanzashi chủ yếu được làm bằng sơn mài với gam màu trắng, đen và đỏ là nổi bật nhất, điểm xuyết là những bông hoa được mạ vàng tinh tế.
• Bira-bira Kanzashi (ビラビラ簪): Bira-bira có nghĩa là phấp phới. Được hiểu là chiếc trâm cài phấp phới. Bởi chúng thường được gắn phần họa tiết dài và thậm chí còn được làm bằng kim loại hoặc gắn thêm những chiếc chuông nhỏ để phát ra những âm thanh “rung rinh” trước gió. Ngày nay, chúng được thiết kế với nhiều kiểu dáng và kích thước, màu sắc độc đáo hơn và thường được sử dụng với những bộ Kimono sặc sỡ, trẻ trung.
• Ōgi Kanzashi (扇簪): Chiếc trâm được gọi là kiểu dáng công chúa, thường được làm bằng kim loại với hình chiếc quạt, có thể phát ra âm thanh trong lúc di chuyển, thường được các Maiko đeo trên tóc ngay trên ngôi đền.

Các Maiko thường được phân biệt với đàn chị – những Geisha đã trưởng thành - cũng bởi chính những Kanzashi mà họ đang cài trên mái tóc. Bởi theo thông lệ thì các Kanzashi mà Maiko sử dụng thường sặc sỡ và có kiểu dáng rực rỡ trẻ trung hơn với những Kanzashi cài trên mái tóc Geisha. Đặc biệt là thật dễ dàng để nhận ra một Maiko nếu họ sử dụng loại Hana Kanzashi là hình dáng của các bông hoa được khắc họa theo mỗi tháng trong năm hoặc mang những ý nghĩa, thông điệp khác nhau.

• Tháng 1 - Thiết kế của Kanzashi tháng Giêng thường có chủ đề “Năm mới tốt lành của Nhật Bản”. Kanzashi thường lấy ý tưởng từ những loài hoa sặc sỡ sắc màu, Shōchikubai (松竹梅) là một lựa chọn phổ biến, là sự kết hợp của hoa thông (松, “shō”), tre(竹,“chiku”) và cây mơ (梅, “bai”).
• Tháng 2 - Các mẫu thiết kế Kanzashi chủ yếu tập trung vào việc đón chào không khí mùa xuân và sự kiện tình yêu lớn nhất trong năm - ngày lễ tình nhân. Vì vậy, màu hồng, đỏ sẽ là gam màu phổ biến được ưa chuộng. Trong tháng hai, hoa mơ trắng, hồng và đỏ thắm sẽ là lựa chọn phù hợp.
• Tháng 3 - Theo quan niệm của người Nhật, tháng ba tượng trưng cho sự hạnh phúc của mỗi người. Bởi lẽ đó, Kanzashi lấy ý tưởng của các loài hoa thủy tiên (水仙, “suisen”), hoa mẫu đơn (牡丹, “botan”) và hoa cải vàng (菜の花, “nanohana”).
• Tháng 4 - Đây là thời điểm mà hoa anh đào nở rộ đẹp nhất trong năm, chính vì vậy, Kanzashi vào tháng tư chủ yếu sẽ là những bông hoa anh đào (桜, “sakura”) hồng với đủ các khung màu và kiểu dáng khác nhau.
• Tháng 5 - Thường là màu xanh lam hoặc màu hồng. Hoa diên vĩ (菖蒲, “Ayame”) biểu thị độ cao của mùa xuân trong khi hoa tử đằng (藤, “fuji”) là loài hoa thường gắn liền với cung đình.
• Tháng 6 - Những lá liễu xanh (青柳, “yanagi”) kéo theo những chiếc lá cẩm chướng hồng (撫子, “nadeshiko”), hoặc ít phổ biến hơn là hoa cẩm tú cầu (紫陽花, “ajisai”). Liễu là hình ảnh truyền thống gắn liền với Geisha.
• Tháng 7 - Là thời điểm mà các lễ hội mùa hè diễn ra sôi động và nhộn nhịp nhất trong năm. Theo đó, Kanzashi cũng không thể bỏ qua những biểu tượng của mùa hè như chiếc quạt cầm tay, hình ảnh những chú chuồn chuồn nước đính kèm những cánh hoa sắc màu.
• Tháng 8 - Rau muống lớn (朝顔, “asagao”) hoặc cỏ lau (ススキ, “susuki”). Cỏ lau xuất hiện như một đám gai hình sao. Maiko cao cấp đeo cánh bạc có mặt lưng màu trắng và maiko cấp dưới đeo cánh hoa bạc có mặt lưng màu hồng.
• Tháng 9 - Hoa cát cánh Nhật Bản (桔梗, “kikyō”). Tông màu tím truyền thống gắn liền với mùa thu.
• Tháng 10 - Hoa cúc (菊, “kiku”). Chúng rất được yêu thích ở Nhật Bản và là biểu tượng của Hoàng gia. Maiko cao cấp sẽ đeo một bông hoa lớn trong khi Maiko cấp dưới sẽ đeo một chùm hoa nhỏ. Các màu tiêu biểu bao gồm hồng, trắng, đỏ, vàng và tím.
• Tháng 11 - Những chiếc lá phong (紅葉, “Momiji”) với gam màu từ xanh lá cho tới nâu đỏ sẽ là ý tưởng chủ đạo chính cho những chiếc trâm cài đầu vào tháng mười một này.
• Tháng 12 - Biểu tượng của Kanzashi vào tháng cuối năm này sẽ là những chú mèo may mắn (招き猫, “Maneki Neko”), hoa gạo (餅, “mochi”).

Để làm nên một chiếc trâm cài Kanzashi, bạn có thể tự làm ở nhà một số nguyên liệu đơn giản đến phức tạp. Chất liệu để chế tác một chiếc trâm cũng rất phong phú, từ chất liệu bình dân bạn có thể mua được ở bất cứ đâu như gỗ, vải và hiện đại hơn là nhựa cho đến những chất liệu cao cấp hơn như đá quý, ngà voi, các loại ngọc và vải lụa.

Cầu kỳ và tinh tế là 2 đặc điểm chính của món trang phục trang trí làm đẹp này. Thường có thiết kế màu sắc, kiểu dáng bắt mắt, tinh xảo. Hình ảnh các loài hoa, con vật và những món trang phục gợi lên sự nữ tính như quạt giấy, cánh bướm. Tùy vào sở thích mà người dùng có thể chọn cho mình một chiếc như ý. Đó có thể là chiếc trâm mang hình chiếc đũa thon dài với một đầu duy nhất được trang trí hình quạt bằng chất liệu sơn mài. Bạn cũng có thể chọn một chiếc trâm có trang trí hai đầu hoặc có hình dáng xinh xắn như một chiếc lược, bên trên đính những họa tiết bắt mắt.

Những chiếc trâm cài tóc có thể làm cho bạn trở nên dịu dàng hơn, nữ tính hơn, thậm chí là toát lên sự sang trọng và quý phái. Vì vậy, hãy thỏa sức sáng tạo và kết hợp chúng. Nếu bạn đang lo ngại rằng những cô nàng tóc ngắn sẽ không có cơ hội để thử Hana Kanzashi thì không phải đâu. Bạn chỉ cần kẹp một phần tóc lên và cài chúng ở bên trên là được nhé!

Như vậy, Kanzashi là một phần không thể thiếu trong bộ Đồ truyền thống của Nhật mà chúng ta nên biết, vì khi dạo chơi tại các địa điểm du lịch nổi tiếng, có thể bạn sẽ muốn thuê Đồ truyền thống Nhật Bản để mặc, sẽ thật tinh tế nếu như bạn biết và chọn được cho mình một chiếc trâm cài ý nghĩa hay phù hợp với tháng trong năm. Chỉ cần ghi điểm với chính người Nhật bản xứ bằng những chi tiết nhỏ thế này là được rồi, đúng không các bạn?